Πρώτα πράγματα στον οικισμό

Πυρήνας οικισμού

Ο αρχικός πυρήνας του οικισμού πολύ πιθανόν να είχε οργανωθεί γύρω από τους ναούς της Αγίας Παρασκευής και της Μεταμόρφωσης Σωτήρος (Χριστού), όπου και εντοπίζονται τα παλαιότερα κτήρια.

Μεταμόρφωση του Σωτήρος – Χριστός

Παρακάτω εμφανίζεται η 360° εικονική περιήγηση στην εκκλησία της Μεταμόρφωσης Σωτήρος. Περιηγηθείτε στην εκκλησία, επιθεωρείστε τα σημεία ενδιαφέροντος, και έπειτα συζητήστε με τους συμμαθητές σας τις παρακατω ερωτήσεις.

Ερωτήσεις

• Ποιο από όλα τα σημεία ενδιαφέροντος σας έκανε εντύπωση;
• Τι συναισθήματα σας γεννά ο συγκεκριμένος ναός;

Δραστηριότητα

Τώρα που έχετε αρκετές πληροφορίες για τη δημιουργία του οικισμού και από το προηγούμενο μάθημα, μπορείτε να βάλετε σε χρονολoγική σειρά τις παρακάτω φωτογραφίες εξέλιξης της πόλης;

Αμέσως μετά, μπορείτε να τους αντιστοιχίσετε και τις χρονολογίες;

Παλαιές χρήσεις γης

Τα σπίτια του οικισμού είναι χτισμένα κολλητά και σε συνέχεια (συνεκτικότητα), όπως φαίνεται στην παλιά εικόνα του Άνω Βαθέος παρακάτω. Ελεύθεροι χώροι και αυλές, όπου υπάρχουν, είναι περιορισμένα. Οι δρόμοι αναπτύσσονται ελεύθερα, παράλληλα και κάθετα προς τα μικρά υψώματα που δημιουργεί το έδαφος. Πιο πολλά συγκεντρωμένα σπίτια (πυκνότητα) παρατηρούνται σε κεντρικές περιοχές. Εκεί βρίσκονται σε επαφή το ένα με το άλλο ή κρατώντας μια ελάχιστη απόσταση μεταξύ τους.

Σε γενικές γραμμές ακολουθείται ο τύπος της νησιωτικής πολεοδομίας.

Παλιά φωτογραφία του Άνω Βαθέος. Διακρίνεται η συνεκτικότητα του οικισμού, καθώς και στοιχεία του παλαιού δημόσιου χώρου.

Για να δημιουργηθεί μεγαλύτερος χώρος χτίζονται κοινόχρηστες στοές, τα λεγόμενα διαβατικά. Τα πλατώματα αποτελούν άλλο ένα ενδιαφέρον στοιχείο του οικισμού. Παίζουν σημαντικό ρόλο στην κοινωνική ζωή των κατοίκων αφού εκεί συγκεντρώνονται λιγοστά μαγαζιά, καφενεία, ενώ διαμορφώνονται και στις αυλές εκκλησιών για τη συνάθροιση των πιστών τις γιορτές.

Στην 360° εικονική περιήγηση της εκκλησίας της Παναγίτσας (Ιερός Ναός Εισοδίων της Θεοτόκου) από κάτω, φαίνεται το παράδειγμα του διαβατικού και του πλατώματος.

Διαβατικό | Παναγίτσα

Περιηγηθείτε εικονικά, εξωτερικά και εσωτερικά, στην εκκλησία και ανακαλύψτε την ιδιαίτερη μορφή που προσδίδει το διαβατικό και το πλάτωμα στον εξωτερικό χώρο. Τι ιδιαίτερα χαρακτηριστικά παρατηρείτε στο πλάτωμα της Παναγίτσας;

Καλντερίμια

Αριστερά, το παλαιό λιθόστρωτο καλντερίμι, νότια του Ι.Ν. Οσίας Μυτρώνας, 1932.
Δεξιά, λιθόστρωτο καλντερίμι στο εξωτερικό του οικισμού, 1960.

Η επίστρωση δαπέδων και δρόμων στον οικισμό ήταν επιμελημένη από ακανόνιστες λίθινες πλάκες. Αυτές οι κατασκευές ονομάζονται καλντερίμια, και έχουν διάφορους τύπους:

1. με ή χωρίς σκαλοπάτια
2. με ή χωρίς αυλάκι:
   1. στη μέση ή στο άκρο, για την απορροή των όμβριων υδάτων.

Στο εξωτερικό του οικισμού τα λιθόστρωτα καλντερίμια είναι εξίσου επιμελημένα, ειδικά αν πρόκειται για σημαντική διαδρομή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το μονοπάτι κατά μήκος του ρέματος της Στήνειας, το οποίο συνδέει μέχρι και σήμερα το Βαθύ με την περιοχή της Βλαμάρης. Είναι από τα λίγα διασωθέντα της περιοχής, και χρησιμοποιείται από κατοίκους και περιπατητές.

Αριστερά, το διασωθέν μέχρι σήμερα καλντερίμι της Στήνειας. Δεξιά, το λίθινο γεφύρι, πάνω από το οποίο συνεχίζει το λιθόστρωτο μονοπάτι.

Δραστηριότητα

Η παρακάτω 360° εικονική περιήγηση μας “πάει” στο Πηγαδάκι. Εκεί, υπάρχει ακόμα ένα παράδειγμα πλατώματος ενώ γίνεται αναφορά στα αλλοιωμένα πλέον καλντερίμια. Σε τι οφείλονται αυτές οι αλλοιώσεις? Έχετε παρατηρήσει διαφορά ανάμεσα στους πλακόστρωτους δρόμους μέσα στον οικισμό και στο π.χ. πλακόστρωτο μονοπάτι για τη Στήνεια;

Περιηγηθείτε εικονικά στον εξωτερικό χώρο και συζητήστε με τους συμμαθητές σας για τις αλλοιώσεις που αναφέρονται. Στη συνέχεια, αναζητήστε από κάποια/ον ηλικιωμένη/ο να σας περιγράψει τις αλλοιώσεις του οικισμού που βίωσε. Ποια συναισθήματα παρατηρείτε να αναδύονται κατά την περιγραφή της/του;