Vlerat natyrore dhe historike

Lugina e Drinos

Lugina e Drinos është një nga rajonet historikisht më të pasura të Shqipërisë. Toka shumë pjellore mund të shpjegojë pasurinë e saj. Krahas luginës, gjejmë gjurmë të dokumentuara të vendbanimeve nga epoka antike dhe mesjetare. Terreni i ashpër malor është gjithashtu i përshtatshëm për mbajtjen e bagëtive. Meqenëse lugina ishte më pak e mbrojtur sesa zonat malore përreth, banorët e luginës u detyruan të gjenin vendet më të mira dhe të fortifikonin vendbanimet e tyre.

Harta e luginës së Drinos dhe ku ndodhet Gjirokastra (pin).

Lugina është shumë më e afrueshme nga ana e saj jugore dhe veriore. Në anën jugore, një rrugë natyrore të çon në Kakavi dhe në luginën Kalama. Lidh Luginën e Drinos me pellgun e Janinës, me të cilën janë të lidhura të gjitha rrugët në Greqi. Nga ana e tij veriore, lumi Vjosa lidh luginën me Detin Adriatik dhe Shqipërinë e Mesme. Dy rrugë kryesore historike fillojnë nga Vlora dhe Butrint dhe lidhin luginën me Shqipërinë e brendshme dhe Greqinë.

Me rregullimin e kushteve gjeografike, banorët ndërtuan vendbanimet për të krijuar një zinxhir mbrojtje. Gjatë planifikimit dhe ndërtimit, ata konsideruan rëndësinë strategjike që mund të kishte kjo mbrojtje zinxhir. Disa faktorë përcaktues përfshijnë:

1. siguria e luginës,
2. kufizimi i depërtimit të armikut nga grykat e malit, dhe
3. kontrollin e të gjitha shtigjeve dhe rrugëve të ecshme.

Pozita gjeografike dhe historia e zonës

Duke pasur parasysh këtë pozicion unik gjeografik dhe tokat pjellore, lugina ka qenë banuese për shekuj dhe mban mbetje të gjalla arkeologjike dhe historike.

Në 1336 (periudha Bizantine), Gjirokastra përmendet për herë të parë në shkrimet e Gjon VI Kantakouzenos. Ai i referohet si qytetit, ashtu edhe kalasë si ‘Argyrokastron’ dhe kryengritja e fisit Arbër.

Sidoqoftë, siç mbështetet në gërmimet e fundit arkeologjike, të cilat u zhvilluan në vitet 1983-84 për të ndërtuar skenën e Festivalit Kombëtar, provat zbuluan zhvillimet e hershme të Gjirokastrës. Të dhënat e zbuluara përfshinin:

1. Muret e fortifikimit nga antikiteti i vonë. Para parashikimit aktual të fortifikimit, mund të ketë një tjetër fortifikim që mund të datojë në një periudhë prej 3.000 vjet më parë.
2. Provat e epokës së hekurit, të tilla si copa të ndryshme takëmesh, stoli dhe mjete.
3. Copë vazo dhome nga shekulli III dhe IV pas Krishtit.
4. Copa takëmesh dhe mjete të caktuara për periudhën ilire (shekulli i 10-të para Krishtit – shekulli i 1-të pas Krishtit).
5. Pjesë të pikturuara të pllakave nga periudhat 5 deri në 6 dhe 9 deri në shekullin e 10 pas Krishtit, duke treguar një tregti aktive ekonomike në këto periudha.
6. Objekte metalike, të tilla si monedha nga antikiteti i vonë, konkretisht periudha e Komnenusit (shek. 12 pas Krishtit).

Aktiviteti

A keni imagjinuar se si mund të duken këto të dhëna sipas periudhës historike që ata caktojnë? Merrni me mend fjalën ose fjalët që mungojnë në çdo imazh në aktivitetin më poshtë. Mendoni me kujdes së pari, dhe pastaj merrni parasysh listën e mësipërme për përgjigjen tuaj:

Mundohuni të imagjinoni se si njerëzit e asaj moshe po i përdornin ato pjesë antike dhe diskutoni me shokët e klasës ose miqtë tuaj për kontekstin e përdorimit të tyre. Për më tepër, ju mund të krijoni vizatime ose piktura (ose shfaqje mini aktrimi!) Për të vizualizuar më mirë kontekstin e përdorimit, siç paraqitet në imazhin më poshtë:

Një familje në epokën e hekurit. Trashëgimia Angleze | Imazhe të Trashëgimisë | Getty Images ©

Pyetjet

• A keni menduar ndonjëherë te vizitoni Parkun Arkeologjik te Antigoneas? Shikoni këtë broshurë para vizitës tuaj dhe shikoni artefaktet historike të paraqitura brenda. A duken të njohura?
• Për çfarë na informojnë gjashtë (6) provat e lartpërmendura?

Të gjitha këto zbulime tregojnë se Kalaja e Gjirokastrës, ose kodra në të cilën është ndërtuar, kanë qenë të banuara nga epoka e hekurit (1100 para Krishtit – 150 pas Krishtit), periudha ilire, gjysma e parë e mijëvjeçarit të parë pas Krishtit, mesjeta e hershme dhe periudha e vonë mesjetare.

Fazat e para të zhvillimit përcaktohen si një qendër e banuar gjysmë e fortifikuar, e cila mori pamjen e saj dhe u rrit në pothuajse madhësinë që njohim sot gjatë periudhës Bizantine, shekulli 9 deri në 10 pas Krishtit.